MAANDBLAD VOOR HeeswiJk EN DintHer JAARGANG 10 augustus 2014 HDL Bevrijding 70 jaar
R est feestzalen pannenkoekenhuis over dekt zwembad bistr o/ - Uw adres voor feesten en partijen - - 21 sep BLUESUNDAY " Wildmen Bluesband'' vanaf 15.00 uur - za 11 okt. Bonte Avond met de beste tonpraters van zuid Nederland - 26 okt BLUESUNDAY "Bluesaround" vanaf 15.00 uur Boekt u nog handmatig uw bankafschriften? Rabobank en ABN-Amro hebben nu een automatische koppeling met Twinfield anders S Adviseurs Administratie Belasting MKB-advies www.sandersadviseurs.nl Eikenhoek 7, Heeswijk-Dinther Tel. 0413-291242 info@sandersadviseurs.nl Uw administratie ook eenvoudiger? Neem vrijblijvend contact met ons op. S Gecertificeerd Twinfield partner
d’n HaDeejer | 3 voorwoord redactie Redactie Berry van de Wetering (hoofdredacteur), René Kuijs, Ardith Manders, Harry Mikkers, Ad van Schijndel Medewerkers Robert Deckers, Thea van der Doelen, Henk Habraken, Marko Konings, Toon Konings, Liseth Kuijs, Matthijs van Lierop, Cathelijn van der Meijden, Jacques van der Meijden, Jeroen de Mol, Marijke van Oorschot, Rene van der Pas, Noortje van Schijndel, Bart van Schijndel, Jan Schuurmans, Wim Smits, Michel van de Wetering, Bas Linders. Vormgeving Corina Gloudemans, Eveline van Rijbroek, Carlijn van der Steijn, Monique van de Ven, Henny Wijgergangs Fotografie Lianne Gabriëls, Jacques Worms, Sanne van Rozendaal, Eefje Voets Kopij/informatie Uiterste inzenddatum: 1e van de maand E-mail: redactie@HaDeejer.eu Advertenties Uiterste inzenddatum: 15e van de maand E-mail: advertentie@HaDeejer.eu Vragen over bezorging Bel Toon Konings 06-53584742 E-mail: bezorging@HaDeejer.eu Jaarabonnement niet-inwoners € 36,00 incl. verzendkosten Druk Drukkerij Wihabo, Geffen Oplage 3300 stuks D’n HaDeejer is een uitgave van Stichting Dorpsnieuws. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. fotografie voorpagina Sanne van Rozendaal De foto maakt onderdeel uit van de fotoexpositie van FC Bernheze maandblad voor inwoners van Heeswijk en Dinther Om nooit te vergeten In deze tijd van Facebook wordt alles vastgelegd en gedeeld met de wereld: van een terrasbezoekje – inclusief foto van het drankje - tot aan het verdwijnen van de voortand van dochterlief en de meest recente profielfoto. Alles is belangrijk en gaat de internetgeschiedenis in. Traceerbaar voor het nageslacht. Ook in HaDee ‘facebooken’ er velen - zelfs onze pastoor - en bestaan er daardoor vele ‘vrienden’ in HaDee. We zijn allemaal op de hoogte van elkaars nuttige en soms ook zinloze weetjes. Maar wat weet de gemiddelde Hadeejer nu eigenlijk van onze geschiedenis? Met de viering van het 70-jarig bevrijdingsfeest zijn er enkele initiatiefnemers geweest om festiviteiten te organiseren voor jong en oud. Niet ‘facebooken’, maar elkaar echt ontmoeten! Met d’n HaDeejer zijn we de geschiedenis ingedoken en hebben prachtige verhalen verzameld over de Tweede Wereldoorlog: van een historisch overzicht van de daadwerkelijke gebeurtenissen in ons dorp tot aan de oprichting van voetbalvereniging Avesteyn. Maar ook feitelijke herinneringen van enkele inwoners zijn nu vastgelegd. Persoonlijke verhalen, die op papier gezet zijn voor het nageslacht. Om nooit te vergeten! Wij hopen u te treffen bij één van de vele mooie festiviteiten die binnenkort van start gaan, rondom de herdenking van onze bevrijding en wensen u tevens véél leesplezier met dit bijzondere nummer! De redactie 51 31
Samen sterker. Dat is het idee van coöperatief bankieren. Verenigingen en stichtingen in de gemeente Bernheze, Maasdonk en de voormalige gemeente Lith kunnen weer een aanvraag indienen voor een bijdrage uit het fonds Coöperatief Dividend van Rabobank Bernheze Maasland. Vanuit dit fonds worden projecten ondersteund die duurzame en structurele verbeteringen tot gevolg hebben voor de eigen club of stichting én voor de omgeving. Heeft u een goed idee, maar heeft uw vereniging niet de middelen om het te helpen realiseren? Dien dan nu via de website www.uwideeinactie.nl een aanvraag in; aanvragen dienen vóór 15 september 2014 bij ons binnen te zijn om nog in de selectieronde van dit jaar te kunnen worden meegenomen. Het Coöperatief Dividend van Bernheze Maasland Dien nu een aanvraag in! Advertorial
d’n HaDeejer | 5 JAARGANG 10 NUMMER 121 augustus 2014 3 Voorwoord 5 Inhoudsopgave 7 Historisch perspectief en column Henk 13 Column Toon 15 Namen slachtoffers en rememberstones 16 paracHutes en een gedicht 18 kinD in De oorlog: twee buurvrouwen 21 Het motortje van FatHer saMpson 24 Drie kinderen bekijken oorlogsfoto’s 26 feStiviteiten 70 Jaar BevrijDing 28 Kind in de oorlog: Jan van zutpHen 31 avesteYn 32 WoeStijnratten en Dorpspraat 35 Ingezonden 37 Onze lieve vrouwke, gift ‘m nog een douwke 41 Hoe ging het in de scHuilkelDers? 47 scHolenproJect waar? 48 premiÈre HaDee-film 24/24 50 Uitgezonden: Maarten lucius 51 Uitgezonden: Hugo van langen 53 70 jaar gelee Brug Terug 54 Agenda ‘Alles was nieuw voor me. Het was een grote rollercoaster. Dan kom je in Bosnië aan’ (pagina 50) 48 32 21 15 51 39
Deurtechniek Garage en bedrijfsdeuren William van Grinsven T 06-46098409 Hommelsedijk 37a 5473 RE Dinther www.vgdeurtechniek.nl info@vgdeurtechniek.nl Zorg en ondersteuning bij u thuis of bij ons thuis Voor al uw vragen over zorg- en dienstverlening kunt u contact opnemenmet het cliëntservicebureau, maandag t/mvrijdag van 8.30 tot 17.00 uur. Tel.: 0413 - 29 81 13, e-mail: clientservicebureau.heeswijk@laverhof.nl. www.laverhof.nl HANS VAN DER DOELEN www. doe l enkeukens . n l BOXTEL
Heeswijk, Dinther de OORLOG d’n HaDeejer | 7 10 tot 14 mei 1940 Als op die onzalige 10e mei 1940 Duitse troepen volkomen onverwacht ons land binnen vallen, zullen maar weinig inwoners van Heeswijk en Dinther vermoeden dat ze de volgende dag al met de oorlog te maken zullen krijgen! Nederlandse verdedigingsplannen om in Oost-Brabant de vijand enige tijd tegen te houden mislukken door een krijgslist van de Duitsers. Ze doorbreken de Peellinie bij Mill met een pantsertrein, waardoor die linie op slag nutteloos is. Er rest het Nederlandse opperbevel niets anders dan de Nederlandse troepen terug te trekken naar de bruggen over de Zuid-Willemsvaart. Het regiment, dat voor de verdediging van de Heeswijkse brug is bestemd, is er echter niet meer… Het is bij Mill betrokken geweest bij zware gevechten, waarbij de meeste Nederlandse soldaten zijn gesneuveld, gewond of krijgsgevangen gemaakt. Duitse verkenners hebben snel door, dat de Heeswijkse brug daardoor onbewaakt is en kiezen de brug op 11 mei als richtpunt voor de oversteek van het kanaal. Voor de tweede keer in twee dagen is een verdedigingslinie doorbroken, waardoor andere bruggen in de buurt ook in Duitse handen komen. Nog op diezelfde dag wordt er bij Veghel een noodbrug gebouwd, waarover al snel de eerste eenheden van de Duitse 9e Pantserdivisie dieper Brabant intrekken. Daarna komt ook de hoofdmacht en zijn Veghel en ook Heeswijk en Dinther het toneel van grootscheepse troepenbewegingen. Na het onverwacht snelle oversteken van de Zuid-Willemsvaart Lees verder op pag. 8 & tekst Jos Korsten fotografie Ingezonden Eind augustus. De zomer is aan zijn nadagen bezig. Het lovergroen, in de lente nog helder, fris, jong en vrolijk, lijkt moe te zijn, zat van dagen en wacht reeds op het aanstaande verval en teloorgang. Hoewel Cyrano de Bergerac nog een tijdje ronddoolt in de Kersouwe, horen de meeste vakantieactiviteiten weer bij het verleden. Mensen zijn teruggekeerd van hun vakantie en de sleurcentrifuge van het dagelijks leven draait weer op volle toeren. Goh, ik lijk wel een politicus, want ik heb nu al een groot aantal woorden gebruikt en eigenlijk heb ik amper iets verteld. Het enige wat ik meegedeeld heb, is dat het eind augustus is en daar heb ik behoorlijk wat omheen geluld. Overigens is de mededeling dat het eind augustus is ook totaal overbodig, want dat weet iedereen al. Verder kan ik over september ook wel wat clichés loslaten, zo oubollig, dat de honden er geen brood van lusten. Waar honden blijkbaar wel zin in hebben zijn kippen. Tot zondag 27 juli had ik twee grote witte kippen met van die sokken aan en een heel klein haantje, zo’n buikschuivertje, dat nooit op zo’n kip kon komen, zodat ze niks aan elkaar hadden. Die zondag zag ik twee kleine bruinachtige hondjes uit de ren komen. Ik ging kijken en zag dat die hondjes mijn hele veestapel uitgemoord hadden. Alle drie zo dood als een pier, dus ik ben nu kiploos. Het zij zo, want jammerklachten wekken zelfs dode kippen niet op. Nee de dood is niet gratis, hij kost het leven, maar Heesch bij Oss voegen kost niets. Noot van de redactie: Wie wil Henk nu eieren bezorgen, desnoods van een heuse Heesche kip? Zinloos column Henk Henk Habraken Herdenking wapenstilstand op 11 november 1944 …..drie keer ging het mis…
8 | d’n HaDeejer in onze regio zijn Duitse troepen al op 12 mei bij Moerdijk en op 13 mei in Rotterdam. Na het verwoestende bombardement op deze stad op 14 mei, besluit de Nederlandse opperbevelhebber tot overgave. Voor Nederland en dus ook voor Heeswijk en Dinther het begin van 5 donkere jaren. tijdens de bezetting Veel van wat er plaatsvindt in die periode, geldt ook voor onze gemeenten, maar het zijn vooral gebeurtenissen elders in Nederland, die de Duitse bezetting doen gevoelen. Zo zijn in Heeswijk en Dinther veel onderduikers ondergebracht, die in hun eigen woonomgeving niet meer veilig zijn. Dat geldt ook voor tientallen Nederlanders, die uit hun huis zijn verjaagd of wiens huis door oorlogshandelingen is verwoest. Ook die vinden hier een tijdelijk verblijf en voor wat betreft de jodenvervolging: vanuit Veghel krijgt een Joods gezin in Dinther een geheim onderdak. Vervolg van pagina 7 11 mei 1940 Duitse troepen over de Zuid-Willemsvaart bij Veghel Heeswijk, Dinther de OORLOG …..drie keer ging het mis…
Er is tijdens de bezetting echter geen permanente Duitse aanwezigheid in Heeswijk en Dinther, geen hongersnood en geen sfeer van verwoesting en terreur. Dat zal later tijdens de bevrijdingsperiode wel anders zijn. Wat wel voortdurend aanwezig is, is de angst - vooral onder jonge mannen- om voor gedwongen tewerkstelling in Duitsland te worden opgepakt. Dat gebeurt helaas met een aantal inwoners, waarvan drie hun gedwongen verblijf elders niet zullen overleven. 17 tot 21 september 1944 Pas op 17 september 1944 komt de oorlog voor de tweede keer in zijn volle omvang naar Heeswijk en Dinther. Op die stralende zondag verschijnen boven Kasteel Heeswijk 42 transportvliegtuigen, waaruit meer dan 650 Amerikaanse parachutisten springen om even later als eerste bevrijders van ons land op Heeswijkse grond te staan. Ze moeten bruggen bij Veghel veroveren, maar ze zijn verkeerd. Ze hadden veel dichterbij moeten landen, bij kas teel Zwanenburg. De ‘padvinders’ die daar hun landingsplek hadden moeten markeren, zijn echter niet verder gekomen dan het Belgische Retie. Daar wordt hun vliegtuig neergeschoten, waardoor de piloten van de 42 transportvliegtuigen maar moeten raden waar ze moeten zijn en de parachutisten veel verder van hun doel terechtkomen. Er is dus haast geboden na de landing. Met achterlating van gewonden en ‘medics’ in de voorburcht van kasteel Heeswijk vertrekken de verzamelde parachutisten onder leiding van hun commandant Harry Kinnard te voet richting Veghel. Ze ontmoeten weinig weerstand en bij hun doortocht door Heeswijk en Dinther worden ze enthousiast onthaald door inwoners. Die gaan er van uit dat ze nu vrij zijn! Veel later dan oorspronkelijk gepland komen de Amerikanen in Veghel aan. Daar zijn de 4 bruggen over de Zuid-Willemsvaart en de Aa inmiddels al veroverd door ‘collega’ parachutisten, die bij Eerde zijn geland. 17 september bij het kasteel gelande parachutisten in de Schoolstraat Dinther Er vallen op 11 mei twee slachtoffers. In Loosbroek wordt de 15-jarige Piet Lunenburg door nerveuze Duitsers doodgeschoten. Tijdens schermutselingen bij de Veghelse brug wordt de 20-jarige Dintherse Miet van Zutphen op noodlottige wijze dodelijk getroffen, terwijl ze op kraambezoek is bij haar zus. Lees verder op pag.11 d’n HaDeejer | 9
In de dagen daarna zijn de ‘Screaming Eagles’ -zo genoemd vanwege het arend embleem op hun mouw - voortdurend betrokken bij gevechten tegen Duitse troepen. De Amerikanen maken deel uit van een luchtlandingsleger, dat als taak heeft om een weg van België naar Arnhem open te houden voor Britse gevechtseenheden. Die kunnen dan razendsnel oprukken en zo diep doordringen op Nederlands grondgebied. Het is voor de parachutisten dan ook van het grootste belang om Duitse aanvallers zo ver mogelijk van die weg af te houden, die ook dwars door Veghel loopt. Daarom zijn ze de eerste dagen ook voortdurend in Heeswijk en Dinther aanwezig. Daar voeren ze een zogenaamde “veger en blik’ actie uit in de Laverdonk met veel Duitse slachtoffers en krijgsgevangenen als resultaat. 22 tot 26 septeMber 1944 Maar dan keert het tij…. Tegen de verwachting in lukt het de Duitsers nieuwe versterkingen aan te voeren. Die slagen er in om op vrijdag 22 september tussen Uden en Veghel die o zo belangrijke weg naar Arnhem -de Corridor- te doorbreken en tijdelijk af te sluiten. Ten gevolge daarvan zijn alle “Screaming Eagles’ nodig om die weer open te krijgen. De in Heeswijk en Dinther aanwezige Amerikanen worden ijlings naar Veghel terug geroepen, waardoor een soort niemandsland ontstaat. Daar maken de Duitsers gretig gebruik van. Op zondag 24 september worden Heeswijk en Dinther weer door hen ingenomen. Vanuit het laatstgenoemde dorp worden honderden zwaarbewapende ‘Fallschirmjäger” naar het gebied bij Beugt en de Kilsdonkse molen gezonden in een poging om ook van daaruit de Corridor - en de Veghelse bruggen - te bereiken. Inmiddels zijn vanuit België aan beide zijden van de Corridor Britse divisies opgerukt. De eerste daarvan bereiken Veghel op maandag 25 september. Om het Duitse gevaar af te wenden wordt de dag erna, dinsdag 26 september, begonnen met het beschieten van het gebied bij de Kilsdonkse molen en Dinther zelf. Twee inwoners worden daarbij in de ochtend dodelijk getroffen. 20 september na veger en blik actie voor kerk Heeswijk 10 | d’n HaDeejer
Hawker Typhoon, type vliegtuig van aanval op Schoolstraat Schuilkelder abdij begin oktober 1944 d’n HaDeejer | 11
Een tragisch begin van een dag, die de zwartste zal worden in de geschiedenis van Dinther. Om een eind te maken aan de Duitse dreiging besluiten de Britten ’s middags tot een luchtaanval met Typhoons, jachtvliegtuigen die op lage hoogte aanvallen kunnen uitvoeren met raketten. De piloten is voorafgaand aan hun vlucht verteld, dat ze Duitse troepenconcentraties moeten gaan aanvallen , die zich in de buurt van een molen tussen Dinther en Veghel bevinden: de Kilsdonkse molen. Wanneer de vliegtuigen boven het doel arriveren gaat er voor de derde keer in de Heeswijk Dintherse oorlogsgeschiedenis iets mis. Na de onverdedigde brug op 10 mei 1940 en het verkeerde landingsgebied bij Kasteel Heeswijk begaan nu de piloten van de Typhoons een dramatische vergissing. Ze kiezen niet de Kilsdonkse molen, maar een andere als richtpunt. Die van Van Eerd, midden in Dinther. De gevolgen zijn afschuwelijk. Binnen de kortste keren regent het raketten in de Schoolstraat en omgeving, die dood en verderf zaaien. Als de aanval voorbij is, liggen huizen in puin, is de St. Servatiuskerk zwaar beschadigd en het meest afschuwelijke: talloze gewonden en zeven omgekomen inwoners. Het betekent wel, dat de Duitsers het voor gezien houden en over de Heeswijkse brug terugtrekken richting Schijndel, waarna de brug wordt opgeblazen. Tegelijkertijd vindt er in Heeswijk en Dinther een grote uittocht plaats van inwoners, die het oorlogsgeweld willen ontvluchten. Velen van hen gaan in de richting van Loosbroek, waar ze gastvrij in boerderijen worden opgevangen. Zij missen, wat er de volgende dag, woensdag 27 september, gebeurt in hun woonplaats: opnieuw bevrijding! De Britten willen de Duitsers verder terugdringen, in een poging om de Corridor voorgoed veilig te stellen. Dat betekent voor Heeswijk en Dinther Britse tanks en soldaten in de velden en op de straten. Het zijn Woestijnratten, militairen van de 7e Britse pantserdivisie. Zij slagen erin om de frontlijn te verschuiven tot achter Kasteel Heeswijk tot op de grens met Middelrode. Verder lukt niet, omdat de Duitse tegenstand nog steeds onverwacht sterk is. Ook blijven er nog steeds Duitsers aan de overkant van het kanaal. oktober tot DeceMber 1944 Dat is een situatie die daarna nog bijna een maand onveranderd zal blijven en er voor zal zorgen dat, helaas, van echte bevrijding nog steeds geen sprake is. De Duitsers beginnen namelijk op grote schaal met beschietingen van de Britse troepen, die zich in Heeswijk en Dinther bevinden. Het is daardoor buiten en soms V1 lanceerinrichting 12 | d’n HaDeejer
in huis levensgevaarlijk. De meeste inwoners verblijven in deze periode dan ook in schuilkelders, thuis of in grote gebouwen, zoals het Theresiaklooster, de zuivelfabriek of de abdij, maar veelal ook in zelfgemaakte ondergrondse schuilplekken in de tuin. En zelfs die zijn niet veilig. Op 28 september bijvoorbeeld, valt er een granaat op de schuilkelder waarin Jaan Dortmans met haar kinderen zit. Het kost haar leven en dat van drie van haar kinderen. Het gevaar van de Duitse beschietingen is pas voorbij, als op 22 oktober het front weer in beweging komt bij de aanval op ’s-Hertogenbosch. Eindelijk kan het leven in Heeswijk en Dinther langzaam aan weer zijn gewone gang krijgen, alhoewel dat wel gebeurt met talloze gasten. Omdat eind november het front opnieuw tot stilstand komt, verblijven daarna wekenlang Schotse, Canadese en ook Franse soldaten in Heeswijk en Dinther. In openbare gebouwen, maar ook ingekwartierd bij particulieren. Samen met hen beleven de inwoners van beide gemeenten de laatste, maar wel zenuwslopende, stuiptrekking van het Duitse regime: de V1. Vanaf begin december 1944 komen deze onbemande vliegtuigjes over. Ze hebben een zware explosieve lading en worden gelanceerd in Overijssel. Ze zijn zo afgesteld, dat ze in Antwerpen moeten neerkomen en zo de geallieerden het gebruik van de haven moeilijk maken. Maar soms gebeurt dat niet en vallen ze plotseling uit de lucht. Er komen er 5 neer in onze omgeving, met één dodelijk slachtoffer tot gevolg. Ik proat bekant aaltèd dijalect. Mar ès ik tillefoon krèèg, en ik un keurige abn stem heur, dan prebeer ik ok íníns ‘netjes’ te proate. En dè valt nie aalt mee. Ik kan muneige dan nog wel is verproate, mar gelukkig dú ùn aander dè ôk wel ins. Ik ha nameluk un néj metras gekocht, én ze zón wel belle vúrda ze ’t ding kwaame brenge. ’n Pôr mônd’ lôtter kréég ik tillefoon. Een keurige abn stem vertelde mén dè ze m’n bed (eindeluk) kwaame brenge. “Komende vrijdag mijnheer” zin de nette mevrouw, “dan komen onze bezorgers bij u langs”. Ik antwoorde mi “dat is goed mevrouw. Maar kunt u mij misschien vertellen waarom ik zo lang heb moeten wachten op mijn matras”? “Nee, sorry mijnheer”, klonk ’t beschaafd, “daar heb ik hier geen zicht op. Wij zijn slechts van de telefooncentrale. Maar indien u klachten heeft, kunt u zich schriftelijk wenden tot onze klantenservice bla, bla”, zo klonk ’t uiterst correcte antwoord. Mar op t eind van ’t gesprek moes ik effe laache umdè ’t vrouwke zondererg overschakelde int plat Rotterdams, en ze zin: “We gévuh alleen un belletje van jôh, we kômme…” Zo verspraak ik muneige lest ôk is òn d’n tillefoon. Lest kreeg ik un keurige mannenstem ón de lijn. Al heb ik mi munne gsm nie íns un lijn, margoewt ’t ging van “goedenmiddag mijheer”. “Ik bel om te laten weten dat u bij onze maatschappij veel geld kunt besparen op uw energierekening”. Ik ben nie vúr dá sórt tillefoontjes dus ik zin nétjes: “Mijnheer, ik heb al groene stroom en sta al in het rood”, en ik mènde meteen d’n hóre derop te gojje. Al gi dá ôk nie mí un mebieltje. Mar hij proatte mar dur, en hoe netjes dettie ôk proatte, ik begon ‘r meer en meer unnen hikkel on te krège. Ik onderbraak ‘m en ik zin netjes: “Sorry mijnheer, maar ik moet ophangen want ik heb mijn eten opstaan en mijn houwkes branden aan”. “Wat zegt u?” zittie, “wat brandt er aan?” Ik prebeerde ’t nóg netjeser te zegge, en ik zin: “M’n eeuh…m’n houtjes….” En ik denk: Verrek, hoe leg ik da nou út? Ja, houwkes zen toch gewoon houwkes, nie meer en nie minder. En umdá m’n elper ôk al flink begonne te stome, hing ik mar gauw op. “Energie bespôre”, mompelde ik, “hoe moet ik in himmelsnaam energie bespôre ès m’n ete sto te smeuke op grote gaspitte, en zonne fiep men ón de proat houd? TK Houwkes column Toon d’n HaDeejer | 13 Echt vrij Pas eind maart 1945 is de V1 dreiging voorbij en kunnen de inwoners van Heeswijk en Dinther eindelijk echt zeggen: “We zijn vrij”. Toen op 17 september 1944 de hemel boven Kasteel Heeswijk kleurde met talloze parachutes, had niemand kunnen vermoeden, dat het bevrijdingsgevoel van die dag pas een half jaar later echt werkelijkheid zou worden. Ten koste van het leven van 23 inwoners en tientallen geallieerde en Duitse soldaten.
Bal ledonk 37, 5473 BD Heeswi jk-Dinther Telefoon: (0413) 29 18 66 E-mai l: info@haardromekappers.nl www.haardromekappers.nl • Wordt bliksemsnel aangebracht door één van onze professionals • Draagt als een gel, voelt en ziet eruit als nagellak • Na aanbrengen direct droog, dus géén wachttijd • Blijft 2 weken perfect glanzend zitten • Is eenvoudig zelf te verwijderen • Zeer geschikt voor vakanties en speciale gelegenheden • Voor handen én voeten • Ruime keuze uit de OPI bestsellerskleuren • Kortom: ideaal voor de vrouw die er altijd perfect uit wil zien Alle voordelen van Gelcolor op een rij: Allround en veelzijdig in elektro Agro / Industrie / Utiliteit / Woningbouw / Camera-systemen / Inbraak-beveiliging / Zonnepanelen Heeswijk-Dinther / T 0413 29 29 05 / www.vanzutphenelektro.nl De Morgenstond 27 5473 HE Heeswijk-Dinther Tel: 0413 – 22 41 41 tweewielerservicedinther@kpnmail.nl Gazelle - Sparta - Rih - Cortina maandags gesloten / vrijdag koopavond Brandpreventief Adviesburo Jan van Gerwen B.V. Adviesburo Jan van Gerwen B.V. Brandpreventief Adviesburo Jan van Gerwen B.V. Adviesburo Jan van Gerwen B.V. De Morgenstond 35 5473 HE Heeswijk-Dinther T. 0413 29 36 63 F. 0413 29 36 69 info@adviesburojanvangerwen.nl www.adviesburojanvangerwen.nl Beton- staal- en houtconstructies Brandpreventie Hadeejer_BPA AJG_kleur.indd 1 19-10-2011 21:52:2 van 13.00 uur tot 17.00 uur (gratis) alles over mode, beauty en lifestyle met modeshow, muziek, hapjes en drankjes vanaf 19.00 uur (€22,50) VIP night met walking dinner (4-gangen diner), drankje, modeshow, dj en loterij met mooie prijzen ZATERDAG 27 SEPTEMBER Laag Beugt 1a, Heeswijk-Dinther kaartverkoop start in week 35 bij: Café de Toren, PaperPoint, Nature’s Valley en Number3 va 13.00 r tot 17.00 uur (gratis) alles over ode, beauty en lifestyle et odesho , uziek, hapjes en drankjes vanaf 19.00 uur (€22,50) VIP night et alking dinner (4-gangen diner), drankje, modeshow, dj en loterij met mooie prijzen ZATERDAG 27 SEPTEMBER Laag Beugt 1a, Hees ijk-Dinther kaartverkoop start in week 35 bij: Café de Toren, PaperPoint, Nature’s Valley en Number3
Maar liefst 29 burgerslachtoffers vielen er te betreuren in Heeswijk, Dinther en Loosbroek als gevolg van het geweld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Mannen, vrouwen en kinderen die hun leven lieten. Opdat wij hen niet vergeten, hebben het Sint Willebrordusgilde, het Comité Burgerslachtoffers HDL en het Platform 70 jaar Bevrijding HDL hun handen ineen geslagen en zijn er monumenten gelegd op de plek waar zij hun tragische dood vonden. Of indien buiten HDL overleden, bij hun geboortehuis. Op de steen is de naam, leeftijd en datum van overlijden te zien. De eerste Remember Stone is gelegd op maandag 2 juni door burgemeester Marieke Moorman bij Gerrit en Bets van Zutphen in de Schoolstraat. Jan van Zutphen overleed op 21 oktober 1944 op 41-jarige leeftijd na een granaatinslag. De burgemeester dankte de initiatiefnemers: “Vaak is een naam enkel een naam, maar overal zit een verhaal achter. Op deze manier wordt het verleden levend gehouden. We dragen de overledenen in ons hart mee.” Er zijn wandel- en fietsroutes langs de Stones. Er is een speciale app om de geschiedenis en de verhalen te beluisteren. De fietsroutes en de app zijn te vinden op de site van d’n HaDeejer | 15 Remember stones WWW.BevrijDingHDl.nl Onthulling rememberstone Schoolstraat 6A tekst Rene van der Pas fotografie Jacques Worms Herinnering aan de burgerslachtoffers 1940-1945 uit de parochies Heeswijk, Dinther en Loosbroek Petrus (Pietje) Lunenburg Maria (Miet) van Zutphen Petrus (Piet) Verhagen Martinus (Tiny) Bolwerk Johannes (Jan) Verbruggen Leonardus (Leo) Dirkx Henricus (Harrie) van Iperen Marinus de Wit Johannes (Jan) Verhagen Johannes (Jan) Nouwens Cornelia Heijboer Elonora (Noortje) Cornelissen Christina (Tera) van Mierlo Adriana (Jaan) van der Heijden Marianus (Mari) van der Heijden Antonius (Toontje) van der Heijden Elisabeth (Betsie) van der Heijden Hendrikus (Hein) van de Middegaal Hendrica (Riek) Nouwens Lambertus (Bert) van Ingen Johan Juijn Johannes (Jan) van Zutphen Lodewijk van Boetzelaer Lambertus (Lambert) van der Wielen Lambertus (Willem) van Kessel Franciscus (Frans) Bloks Geertruda (Truuske) Bloks Martha Verhagen Franciscus (Jan) Verheijen
16 | d’n HaDeejer “Hoe kwam mijn vader toch aan die parachutes?” dacht ik vaak Ze hingen aan zijden draadjes Zelf gemaakt Die bloesjes had mijn moeder zelf genaaid ... uit parachutestof. Ze voelden heel zacht aan en als ik me goed herinner, liepen er na de oorlog heel wat kinderen rond met bloesjes, gemaakt van de stof uit parachutes waarmee onze bevrijders uit de hemel waren komen vallen. Die parachutes hadden verschillende kleuren, naargelang wat er aan hing als ze naar beneden kwamen. De manschappen hadden van die groen gevlekte parachutes, een soort schutkleur. Maar er waren ook witte parachutes en die waren bij uitstek geschikt om als grondstof te dienen voor de naaikunsten van de Heeswijkse bewoners. Verhuren Behalve de witte stof waar de bloesjes van waren gemaakt, beschikte mijn vader ook over enkele schutkleur-parachutes, groene dus. Ik herinner me dat er regelmatig, en nog jaren na de oorlog, mensen kwamen om parachutes te lenen (later heb ik begrepen dat ze werden verhuurd voor een zacht prijsje). Die werden dan gebruikt om op stal tegen de hooizolder vast te maken. De meeste boeren vierden een feest, zoals een zilveren bruiloft, thuis. Ze deden dat dan in de zomer op de stal. Maar boven het hoofd van de feestgangers bevond zich dan nog het laatste hooi van het vorig jaar. Voorkomen moest worden dat het hooizaad in de soep viel tijdens het feestdiner. En daarvoor konden die parachutes voortreffelijk dienst doen. Vliegeren Iets anders, waardoor ik me de parachutes nog goed herinner, waren de meterslange touwen die er aan zaten. Wij bezaten honderden meters van dat touw. Het bestond uit een groen omhulsel waarbinnen zich dan weer een stuk of 4-5 dunne witte touwtjes bevonden. Het was moeilijk om die eruit te krijgen, want dat groene spul stropte helemaal op. Maar als het was gelukt, was de beloning rijkelijk. We maakten klossen om dat witte touw op te draaien. Je had dan honderden meters heel dun, maar ijzersterk touw, waaraan we onze zelfgemaakte vliegers heel ver konden oplaten. “Kèkt ‘s naor ‘t vugelke!” Daar zaten de drie oudste gebroeders van Schijndel. Ikzelf op de rand van de put, Toon hield zich vast aan moeders jurk en Mies hadden ze op een omgekeerde emmer geposteerd. Marietje wist nog van niks en rustte in moeders armen. Het was 1946. Vader Jan van Schijndel was sinds een paar weken eigen boer. Weliswaar op een pachtboerderij van het Kasteel, maar toch eigen baas. Voor de foto moesten we natuurlijk onze mooiste bloesjes aan! Vader en moeder met de 4 kinderen bij de put tekst Bart van Schijndel & Ad van Schijndel fotografie Archief
d’n HaDeejer | 17 Hoe KWam mijn vaDer aan Die paracHutes? Dat had ik me vaak afgevraagd. Tot ik van Jos Korsten deze foto kreeg. Hij is gemaakt enkele uren nadat de parachutisten geland waren bij kasteel Heeswijk (links op de foto). Rechts in de rode cirkel woonde mijn opa. En als ik goed kijk, dan kan ik minstens 7 parachutes tellen die vlak bij de boerderij lagen. Voor mijn vader een koud kunstje om ze gauw binnen te halen. Door het gebruik dat wij er na de oorlog van maakten, kun je zeker spreken van multifunctionele parachutes. Links: Kasteel na dropping Rechts: boerderij van opa De Canadese parachute De canaDese paracHute: Veel dieper in de tijd kan ik niet gaan in mijn eerste jeugd dan naar mijn vader die licht gebogen zijn pas verworven vrijheid droeg en ploeterend verloren jaren moest vergeten. Dat wist ik wel. Maar wat in het voorhuis met mijn moeder werd besproken, of als er vreemden aan de tafel zaten, die met donkere stem van oorlogsdaden spraken, dan bleef de deur gesloten. Wel kregen wij dan daags erna het allerbeste vliegertouw en toen de buurt een gouden bruiloft vierde, hing aan ’t plafond een Canadese parachute. “Van Market Garden,” hoorde ik van een tante, “in vierenveertig hier geland bij het kasteel.” En ik voelde iets dubbels, vernam pas later hoe de hele landingsoperatie was mislukt. Hoewel ik weet dat ook de laatste zeventig jaren mensen elders oorlogsmoorden pleegden, is mij meer de smaak van vrijheid bijgebleven dan de geur van bloed die alle hoop verteert. Veel van mijn vader heb ik nooit begrepen - van hoe die moffentijd moet zijn geweest – maar in het bittere mengsel van oorlog en vrede vierde hij bevrijding toch het allermeest. Ad van Schijndel
18 | d’n HaDeejer Ze was een meisje van 14 jaar toen de oorlog uitbrak, woonde destijds tussen Vinkel en Heesch, maar diende al op die leeftijd in het Elisabeth ziekenhuis in Tilburg. Ze sliep daar met alle meiden op één kamer, toen op 10 mei 1940 vele vliegtuigen overvlogen. Ze moesten schuilen in de kelder van het ziekenhuis en pas na drie dagen kwamen ze weer boven de grond. “Er reed geen enkele bus of trein meer, het hele land lag plat”, zegt Marie van Emmerik-Schuurmans. Om toch naar huis te kunnen kwam haar vader haar halen in Tilburg. “Ons vader op zijn fiets, ik voor op de stang en mijn koffertje achterop, onder de stieken. Zo zijn we teruggefietst naar huis. Ik heb geen idee hoe lang we erover gedaan hebben”. Weer veilig thuis wilden haar ouders haar niet meer terug laten gaan. “Ik ging in Vorstenbosch bij een boer werken. Ik heb daar niet veel meer van de oorlog meegekregen, behalve dan dat er soms luchtgevechten plaatsvonden boven de akker waarop wij werkten. We bleven dan staan kijken en hadden geen benul van de mogelijke gevaren.” “Toch waren die er weldegelijk”, vult haar huidige buurvrouw Luus de Visser-van Asseldonk aan. Zij was nog net geen 3 bij het uitbreken van de oorlog, maar heeft toch nog vele herinneringen, vooral aan het laatste oorlogsjaar. “We zaten met heel de buurt in de schuilkelder bij Daandels. ‘s Nachts moesten we op een emmer plassen. Toen het huis ernaast werd kapotgeschoten, viel het puin bij de ingang van de schuilkelder naar binnen”. Marie vertelt dat er veel gebeden werd in de schuilkelders. Op een dag kroop de Dintherse kapelaan Jan van den Boom bij hen in de schuilkelder, omdat er een aanval kwam, terwijl hij op weg was naar Heesch. Toen deze voorbij was, gaf de kapelaan hen de absolutie, een zegen ter vergeving van de zonden en ging er vlug vandoor. Het schuilen was noodzakelijk, omdat de gevechten in hevigheid waren toegenomen, door de landing van de geallieerden bij het kasteel te Heeswijk. De zus van Marie, Bertha, Onder het genot van een kop koffie blikken twee buurvrouwen, nu wonend aan de Hertog Janstraat, terug op hun kindertijd in de Tweede Wereldoorlog. tekst Berry van de Wetering fotografie Jacques Worns “Voor de eerste keer in mijn leven at ik wortelenstamp met hachee, heerlijk!”
d’n HaDeejer | 19 diende die 17e september 1944 bij Marinus van Houtum, vlakbij het kasteel. Elke zondag kwam zij naar huis toe, maar ditmaal niet. De berichten over de landing bereikten diezelfde dag nog hun ouderlijk huis tussen Vinkel en Heesch. “Hoe dit zo snel kon weet ik ook niet, we hadden geen telefoon. Het werd gewoon rondverteld”, zegt Marie. Het gezin was bang dat Bertha iets overkomen was en Marie werd er samen met een andere zus op uitgestuurd om polshoogte te gaan nemen. Te voet wandelden ze naar Heeswijk toe. “We zagen een dode Duitser liggen en enkele dode koeien in de wei bij het kasteel. Ons Bertha was gelukkig kerngezond, ze was gewoon niet naar huis gekomen, omdat er zoveel te zien was geweest die zondag”. De opmars van de geallieerden heeft Luus bewust meegemaakt. Ze woonde toen op Hoog Beugt in de eerste boerderij aan de linkerkant, voorbij het huidige pannenkoekenhuis, richting Veghel samen met haar ouders en 7 broers en zussen. “De Duitsers wilden weg en gebruikten alles om mee te vluchten. Ons vader moest onderweg al zijn fiets afgeven en toen hij thuis kwam, probeerden ze zijn paard mee te nemen. Hij klom boven op de balken onder het hooi en zag toe hoe het paard haar veulentje beschermde tegen de Duitsers door haar kont achteruit te smijten en te stampen. Uiteindelijk zijn ze gevlucht zonder iets mee te nemen”. Wat later trokken de geallieerden voorbij, in twee rijen van twee, op doortocht naar Veghel. “De een had zijn arm in een mitella, de ander liep al strompelend en overgevend over de weg. Ons moeder had 4 kannen melk uit de put getrokken om uit te delen aan de bevrijders. En ineens verschenen daar drie prachtige, donkere meiden, die Engels spraken. De drie Jodinnen bleken al die tijd op het Beugts kasteeltje - Huize Zwanenburg – ondergedoken te zijn geweest. Daar wisten we niks van”. Wat later kwam er vanuit Veghel een Jeep aangereden met drie hoge Duitse pieten erin. Ze moesten uitstappen en met hun handen op hun hoofd tegen de stroom soldaten in lopen. “Ze werden flink uitgejouwd door de Amerikanen, dat snap je wel”. Wat haar het meest is bijgebleven, is het moment waarop er enkele schoten vielen. “Binnen luttele seconden waren alle soldaten verdwenen van de straat, de hele weg was leeg. Ze waren met vieren tegelijk in de gaten gedoken die aan de zijkant van de weg gegraven waren”. Het huis van Van Asseldonk werd ingekwartierd. In de voorkamer mochten de kinderen niet komen. Er was een communicatiepost ingericht. “De hele kamer was een en al draden”, vertelt Luus. Op het erf stond een vrachtwagen met een keuken erin. De soldaten kookten soms ook voor het gezin. “Voor de eerste keer van mijn leven at ik wortelenstamp met hachee, heerlijk!” In dat oorlogsjaar verbleef er ook een Schijndels gezin met 14 kinderen op hun boerderij. “Ze waren te voet gevlucht en werden overal geweigerd voor onderdak. Ons moeder nam ze uiteindelijk op stal”. Het was midden in de zomer en de stal was schoon. Stro werd uitgespreid en met oude dekens en lakens er overheen werden slaapplaatsen gemaakt. Na drie weken was het gezin een sok kwijt van een van de kinderen. “Ons moeder pakte een gaffel, een hooivork, en begon hiermee te zoeken tussen het stro. Ze merkte op dat het vreselijk stonk naar mest”. “Plassen enkele kinderen soms nog in bed?” vroeg ze aan de moeder. “Het zeikt hier nog gelijk, van groot tot klein”, kreeg ze als antwoord terug. Toen het Schijndelse gezin na drie maanden weer vertrok, bleken ze allerlei gebruiksvoorwerpen onder in hun kinderwagen te hebben verstopt. “Wat dat betreft waren de Engelsen veel slechter dan de Duitsers”, merkt Luus op. “Want toen zij gingen, hadden ze niet alleen een kalf en een varken geslacht, maar nagenoeg alles in huis meegenomen wat maar bruikbaar was, van een stopnaald en een schaar tot de lakens aan toe”. Marie knikt bevestigend, als het tenslotte gaat over de goede Duitsers die er gelukkig ook waren. “Zo is Bert Voets altijd bevriend gebleven met het boerengezin uit Duitsland, waar hij te werk gesteld werd”, besluit Luus. “En die Duitse vrouw is met haar zoon zelfs nog op zijn uitvaart geweest. Dat is toch een mooie vriendschap die overgebleven is vanuit de oorlog”. kinD IN DE OORLOG Luus en Marie halen samen herinneringen op
Wat beweegt jou? H. Stokstraat 4 Heeswijk-Dinther T (Fitness) 0413-22 84 21 T (Fysio) 0413-22 85 09 E info@mtc-bernheze.nl I www.mtc-bernheze.nl • Fitness • Bedrijfsfitness • Spinning • Fitkids • Afslanken • Lymfedrainage • Fysiotherapie • Manuele therapie • Sportrevalidatie Buro Tweevoud IN SLECHTS 60 MINUTEN EEN JONGERE EN MOOIERE HUID! MESO behandeling (zonder naalden en dus zonder pijn) Deze anti-aging behandeling met langdurig effect is uiterst succesvol in het bestrijden en voorkomen van rimpels. Geconcentreerd Hyaluronzuur wordt door middel van DIBI Milano’s High Tech apparaat DIBI SKIN POWER naar de diepere huidlagen getransporteerd. Voor een zo optimaal mogelijk effect. Hyaluronzuur is als werkstof bekend omdat het soepelheid en een sterke vochtbinding geeft. Het resultaat: de huid krijgt een ware cosmetische filler en ziet er snel en zichtbaar weer stralend en strakker uit. Huidverzorgingssalon Marja Gouverneursweg 6A 5473 VB Heeswijk-Dinther Tel: 0413-293278 e-mail: huidverzorgingssalonmarja@home.nl Internet: huidverzorgingssalonmarja.nl SLIMMER COMMUNICEREN! De Dageraad 15a 5473 HD HEESWIJK-DINTER Tel 0413-741714 info@ slimtelecom.nl www.slimtelecom.nl Een nieuwe huisstijl, advertentie, website? Uw creatieve vragen worden omgezet in frisse, originele ideeën. Passend bij uw bedrijf, binnen uw budget. Carlijn van der Steijn T 06 14 64 11 95 Monique van de Ven T 06 11 45 05 88 info@buro-tweevoud.nl www.buro-tweevoud.nl
Jammer genoeg kent niet iedereen het museum ‘Bevrijdende Vleugels’ in de bossen tussen Son en Best. In dat museum wordt vooral aandacht geschonken aan de landing van parachutisten en zweefvliegtuigen in september 1944 op de velden achter het museum. Er is zelfs een model op ware grootte van zo’n zweefvliegtuig gebouwd. Opgesteld in een schitterend diorama is een klein groen motortje daarbij de blikvanger. De ‘eigenaar ’staat erbij. Een Amerikaanse parachutist met op zijn helm een kruisje. Het is Father Francis Sampson. Francis Sampson is priester, als hij in 1942 als aalmoezenier – chaplain- wordt toegevoegd aan de Amerikaanse 101ste Airborne Divisie. Het is zijn taak om geestelijke bijstand te verlenen aan manschappen van het 501ste regiment. Daarom moet hij ook leren om met een parachute uit een vliegtuig te springen. Zijn regiment zal immers bij de bevrijding van WestEuropa worden ingezet als luchtlandingseenheid. Francis ondergaat zijn vuurdoop, als hij in de nacht voorafgaand aan de invasie van 6 juni 1944 met zijn ‘jongens’ wordt gedropt boven Normandië. Het betekent bijna meteen het einde van zijn leven, want hij komt terecht in diep water. Gelukkig trekt zijn parachute hem naar een ondieper gedeelte, waarna Francis diverse malen moet duiken naar zijn ‘geestelijk’ wapen: een miskoffertje met Heilige Olie. In de weken daarna gaat hij voor in misvieringen, ondersteunt hij honderden gewonde Amerikaanse én Duitse soldaten en bewijst hij gesneuvelde parachutisten de laatste eer. Na beëindiging van de strijd in Normandië keert Francis terug naar zijn basis in Engeland. Op 17 september 1944 volgt zijn tweede missie. Hij zal met het 1ste bataljon van zijn regiment worden gedropt in de omgeving van Veghel bij het begin van operatie Market Garden. Door een noodlottige gebeurtenis kunnen de vliegtuigen met ‘zijn’ parachutisten het landingsgebied niet lokaliseren. Tot verbazing van de ‘chaplain’ bevindt hij zich, na het verlaten van het vliegtuig, niet boven dat landingsveld, maar boven een indrukwekkend gebouw, omgeven door grachten: Kasteel Heeswijk. Het motortje van Father Sampson tekst Jos Korsten fotografie Archief September 1944 Francis Sampson op zijn motortje d’n HaDeejer | 21
RETSELSEWEG 2 I 5473 HC HEESWIJK-DINTHER TEL. 0413 296 290 I FAX. 0413 296 291 INFO@BEUGT.NL I WWW.BEUGT.NL Beugt. Máákt uw vloer. Alle vloeren die hier worden verkocht komen uit eigen fabriek. Door strenge eisen aan houtselectie en houtbewerking, leveren wij uitsluitend kwaliteitsvloeren en panelen. www.humssjl.nl Uw speciaalzaak voor huishoudelijke artikelen en speelgoed www.marskramerhd.nl
Met hem hangen er zo’n 600 parachutisten in de lucht en met één van hen komt hij in aanraking. Samen plonzen ze in de - gelukkig- ondiepe kasteelgracht en kunnen elkaar daarna op het droge helpen. Francis Sampson ontmoet even later Jan de Visser, de beheerder van het verder lege kasteel. Hij leent een fiets van hem en begeeft zich met zijn manschappen richting Veghel. In de dagen die volgen is de aanwezigheid van Francis Sampson in een zeer verspreid gebied vereist. Hij slaagt er in een klein motortje, een Simplex, te bemachtigen, dat met een van de zweefvliegtuigen is aangevoerd. Daarmee kan hij nu overal snel aanwezig zijn. Na ‘Holland’ heeft de 101ste Airborne Divisie in de Ardennen zijn volgende ‘rendez-vous with destiny’. De divisie wordt in december 1944 in Bastogne omsingeld door Duitse troepen. Op weg naar gewonde soldaten wordt Father Francis Sampson gevangen genomen en zal hij de rest van de oorlog -tot april 1945- in een Duits krijgsgevangenkamp doorbrengen. Na de oorlog is hij betrokken bij de oorlogen in Korea en Vietnam. Aan het eind van zijn legercarrière bereikt hij tenslotte de hoogste rang: die van hoofdaalmoezenier van het Amerikaanse leger. Francis Sampson zal Heeswijk en Veghel nooit vergeten. Hij is hier tot op hoge leeftijd veelvuldig aanwezig bij herdenkingen. Niet voor niets geeft hij het boek over zijn belevenissen de titel ‘Look out below!’ Het was de kreet waarmee hij de parachutist wilde waarschuwen, met wie hij in aanraking kwam boven de gracht van het kasteel. Daar is nu nog een herdenkingsmonument en een Francis Sampsonlaan. En in museum Bevrijdende Vleugels staat nog steeds zijn motortje, waarmee iedere bezoeker hem nog steeds in gedachten in onze omgeving kan zien rondrijden! Chaplain Sampson brengt laatste eer aan gesneuvelde parachutisten in Normandië juni 1944 Francis Sampson bij een herdenking in 1984 (met pet in de hand) d’n HaDeejer | 23
24 | d’n HaDeejer Steffy van der Pas 10 jaar, Het Mozaïek Kinderen blikken terug ‘Volgens mij zijn dit gevangenen, die voor de Heeswijkse kerk worden toegesproken door een soldaat’, vertelt Steffy van der Pas. Ze herkent de kerk en het parochiehuis op de foto. ‘Ook sommige bomen staan er nu nog volgens mij. Het valt me wel op dat de gevangenen niet opgesloten zijn, maar vrij zitten op het veldje. Ze letten trouwens niet zo goed op! Ook die fiets vooraan is een oud model’. tekst Berry van de Wetering fotografie Lianne Gabriëls
d’n HaDeejer | 25 Jorden van den Boom 10 jaar, De Bolderik ‘Het hele dak is eraf! Je kunt zo naar buiten kijken’, laat Jorden van den Boom weten, nadat hij naar de foto van de verwoeste Sint Servatiuskerk heeft gekeken. Het kost hem even tijd om het beeld te doorgronden en het standpunt van de fotograaf te herkennen. De toren van de kerk, de gewelven en het glas in lood raam zijn nog wel herkenbaar voor hem. ‘Dat de toren niet kapot is en het hele dak wel, dat is natuurlijk wel erg vreemd’, besluit Jorden. Fleur van de Wetering 10 jaar, ‘t Palet ‘Ik zie heel veel soldaten door de straat lopen. Ze zijn een beetje aan het overleggen. Rechts komt een mevrouw naar buiten, die komt kijken wat er allemaal gebeurt in haar straat’, zegt Fleur van de Wetering. Ze herkent wel het grote huis op de foto, dat nu nog in de Schoolstraat staat. ‘Het meest opvallend vind ik de bestrating. Die ziet er helemaal anders uit dan nu en er ligt geen stoep, maar alleen maar zand naast de weg’.
26 | d’n HaDeejer 13:00 oFFiciele opening 70 Jaar BevrijDing HDl VELDSLAG - PLEIN 1969 DIVERSE ACTIVITEITEN VOOR DE JONGE EN OUDERE KINDEREN, GEORGANISEERD DOOR JONG NEDERLAND. 16:00 - 01:00 VELDSLAG - PLEIN 1969 OPTREDENS VAN POKEY & THE HIGHLIGHTS, HERRIE DAVIDSON BAND EN TWENTY SICKS. 13:30 seniorenMiDDag - plein 1969 SENIOREN PROGRAMMA MET ZANG, MUZIEK, LEZING EN INTERVIEWS OVER WO2 EN DE OPERATIE MARKET GARDEN. 20:00 HerDenking - plein 1969 WANDELING NAAR HET AIRBORNE MONUMENT EN TERUG, DE ROUTE IS VERDUISTERD. za13 wo17 10:30 oecuMeniscHe viering - aBDij van Berne VIERING IN HET THEMA VAN DONKER NAAR LICHT VOORGANGERS ABT DENIS HENDRICKX EN P. MOLENAAR MMV SIMUL CANTO. 11:00* eXpositie lezing - meierijScHe MuseuM boerDeriJ ETEN “OP ZljN OORLOGS” IN DE KARSCHOB. ARMOEDE MAAKT CREATIEF. DE BOEREN SPEELDEN, ALS VOEDSELPRODUCENT, UITERAARD EEN GROTE ROL! U GAAT HET HERBELEVEN EN .... PROEVEN! 11:00* BUSROUTE (ANTIEKE BBA BUS) TljDENS OPEN MONUMENTENDAG LANGS VELE MONUMENTEN IN BERNHEZE. 14:00 - 17:30 korenMiDDag - plein 1969 M.M.V. ZIZO, YOUNG VOICES, AMICANTO, LA ORFEON, DE BORRELNOTEN, ZANG EN VRIENDSCHAP EN OP-MAAT. 20:00 MoeDer courage en Haar kinDeren KASTEEL HEESWljK BLUV SPEELT DIT STUK VAN BERTOL BRECHT. ZIE WWW.MOEDERCOURAGE.NL ENTREE € 12,50 DOORLOPEND verscHillenDe eXpo’s: graaF wernerstraat FOTOTENTOONSTELLING IN HET THEMA VAN DONKER NAAR LICHT. KaSteel HeeSWijK. bibliotHeek HeeSWijK-DintHer lanD-art proJect Bij kasteel zwanenburg, GEMAAKT DOOR 1500 SCHOOLKINDEREN IN SAMENWERKING MET CUBE. zo14 Bij de samenstelling van het programma is rekening gehouden met alle leeftijden. Het doel is om gezamenlijk de bevrijding, 70 jaar geleden, te herdenken, gedenken en vieren. PROGRAMMA
d’n HaDeejer | 27 20:00 “DreaM-on” - plein 1969 CONCERT VAN DREAMFIELD EN LA ORFEON. * meerDere voorStelingen/ lezingen, voor Meer inForMatie over De activiteiten zie WWW.BevrijDingHDl.nl Di16 19:00 - 21:30 berne in Debat - aBDij van Berne DEBATAVOND ROND HET THEMA ‘VAN DONKER NAAR LICHT’. GEEN TERUGBLIK OP BEVRljDING TOEN, MAAR VOORUITKljKEN NAAR VRljHEID NU. 10:00 ontBijt op Het plein - plein 1969 DORPSONTBljT MET BEVRljDINGS CONCERT VAN KONINKLljKE FANFARE ST. WILLIBRORD. 10:00 DERTIEN HECTARE - PLEIN 1969 PLAATSING KUNSTWERK “VORTEX” VAN ROB SWEERE. 14:00 plein feStijn - plein1969 HET ORANJECOMITÉ ORGANISEERT EEN GEZELLIG TERRAS MET LEUKE ACTIVITEITEN VOOR DE JEUGD. MUZIKALE OMLljSTING DOOR VERSCHILLENDE KAPELLEN. 17:30 OFFICIEEL EINDE VAN 70 JAAR BEVRljDING HDL. 09:00* kinDer Muziek tHeater - plein 1969 SPECIAAL PROGRAMMA VOOR DE BASISSCHOLEN DOOR CUBE & SPEELGOETD. 19:30 concert 70 Jaar leven in vrijHeiD - mUZieK faBrieK HARMONIE ST. SERVAES ISM MI-CANTO EN VIOLIST CHAFIK CHERKAOUI. ENTREE € 7,50 14:00 laverHoF LEZING EN MUZIKALE PROGRAMMA. 18:30 SportparK vv HeeSWijK VOETBALWEDSTRljD TUSSEN HET VETERANEN ELFTAL (AANGEVULD MET OUDGEDIENDEN) VAN VV HEESWljK EN VV AVESTEljN 20:00 Free in Music - plein 1969 SWING AVOND MET TOP-TALENTEN UIT HADEE: Q-SIZE, SILLY PUTTY, CRAZY CADDILAC, VIP, HERRIE DAVIDSON BAND EN HOUT SIMPEL. 17:00 JeugD Disco - plein 1969 LEUKE JEUGD DISCO. 21:00 soMetHing special - plein 1969 MEMORIES ORGANISEERT: MET ONDER MEER Q-MUSIC ‘HET FOUTE UUR’ EN VERSCHILLENDE LOKALE DJ TALENTEN EEN TOP AVOND. ENTREE € 7,50 VOORVERKOOP € 10,00 AAN DE DEUR. 21:00 FilM la vita È bella - kersouwe LA VITA È BELLA IS DE TITEL VAN EEN ITALIAANSE TRAGIKOMEDIE UIT 1997, GEREGISSEERD DOOR ROBERTO BENIGNI. THEATER OPEN OM 20:00 ENTREE € 4,50 Ma15 zo21 Do18 vr19 za20
“Vader wilde zijn gezin niet in gevaar brengen” tekst Thea van der Doelen fotografie Jacques Worms 28 | d’n HaDeejer
d’n HaDeejer | 29 1940 Jan is opgegroeid op een boerderij aan De Dieppoel in Dinther. Hij is op één na de jongste uit een gezin van 10 kinderen en was vijf jaar oud, toen de oorlog uitbrak. Op 10 mei vlogen er Duitse vliegtuigen over, maar als klein kind besefte hij uiteraard niet meteen dat het oorlog was. Zijn vader wel, die had de Eerste Wereldoorlog meegemaakt. Toen Jan eens aan het begin van de oorlog met vader op de ‘erdkar’ gezeten onderweg was naar oma, stuitten ze in de Torenstraat en bij het raadhuis van Dinther op een Duitse parade van militairen. Ze waren gekleed in uitgaanstenue en alles blonk. Ze zagen er prachtig uit, en sommigen ook nog heel jong. Indrukwekkend vond hij dat. Het ‘gewone’ leven Wanneer het geronk van vliegtuigmotoren ‘s nachts te horen was, mocht Jan absoluut niet naar buiten. “Ik herinner me die keer dat ik angstig bij mijn moeder op bed zat en later hoorde dat er in Vinkel een Brits toestel was neergestort. Men was altijd bang voor brand vanwege de strooien daken en houtmijten. Op 22 juni 1943 stortte een Brits vliegtuig neer achter de Sint-Servatiuskerk. Alle bemanningsleden sneuvelden. De deur van de pastorie doet mij nog steeds denken aan het lichaam van de soldaat dat daar gelegen heeft. Een parachutist kwam terecht in de pindullekusboom”. (eikenboom die later geveld is-red.) Jan vertelt verder. “Als gevolg van de ingevoerde spertijd door de Duitsers mocht niemand tussen 22.00 en 06.00 uur op straat komen. Deze tijden werden regelmatig aangepast. Een Ausweis ofwel vergunning was verplicht voor diegenen die hiervan ontheffing nodig hadden, bijvoorbeeld om te gaan werken. In de grotere steden en dorpen werd hier streng op gecontroleerd. Ik heb zelf een paar keer Duitsers op patrouille gezien. Ze waren op de fiets en vielen niemand lastig. Ze kwamen wel eens langs op de boerderij voor wat eieren”. Het gezin heeft gelukkig geen honger geleden. De boerderij zorgde voor voldoende groenten, vlees en fruit. Een auto was er niet en er waren maar twee fietsen voor de hele familie. Dat is de reden dat Jan pas na de oorlog fietsen heeft geleerd. Wel waren ze nog even bang dat de oudste zoon te werk zou worden gesteld in Duitsland. Daarom kwamen ze zo min mogelijk in de stad. “Grard mijn broer en een neef ontsnapten ternauwernood aan de dood tijdens het bomen kappen op een stuk land in Loosbroek. De motor van een aangeschoten ‘Spitfire’ viel namelijk vlak voor hun voeten neer. Ze hadden alleen wat verschroeide haren. Mijn oudste broers moesten eens kuilen dicht gaan maken op een stuk land van mijn vader, omdat daar bommen waren gevallen”. Jan weet inmiddels dat je brandende fosfor met zand moet blussen in plaats van met water. “Luisteren naar Radio Oranje was verboden en alle toestellen moesten worden ingeleverd. Vader deed dat ook, want hij wilde zijn gezin niet in gevaar brengen. Er werd zo min mogelijk verteld aan ons, de jongste kinderen. In hun onschuld konden zij wel eens informatie doorvertellen,” zegt Jan. Ook weet hij nog dat Engelsen achter de boerderij bij wijze van oefening bezig waren met de schop, om loopgraven aan te leggen. Schooltijd Doorgaans was er gewoon school. Behalve als de ramen waren gesneuveld door een bom of vliegtuig of als er te weinig kolen waren om de school te verwarmen. Men week dan uit naar het noodlokaal in de winkel van Nelissen (nu restaurant Sentiment) of naar het parochiehuis (nu sociaal cultureel centrum). Daar hadden ze centrale verwarming. Na school ging Jan kyrien (tikspelletje-red.) of ‘meske pikke’ (landverovertje-red.), pindollen, zwemmen of schaatsen op de Leijgraaf, Klotbeek of Heine Gat. Daar was Jan goed in. Of hij ging snoeken vangen met een mand van wilgenhout, zonder bodem en handvat. Die werd op zijn kop in het water gezet en Jan ging dan over de mand hangen, zodat de vissen er niet bovenuit zouden springen. Er was nauwelijks speelgoed. Later kwam er een samenscholingsverbod en mocht er ook niet gevoetbald worden. En af en toe had hij nog wat strafwerk te maken. Al met al heeft Jan geen echt vervelende herinneringen aan zijn schooltijd. Bevrijdingsoperatie 1944-1945 Het beeld van een parachutist, staand in de deur van een vliegtuig, en de geallieerden, die in september drie dagen van 13.30-16.30 uur aan- en afvlogen, en de grote aantallen ‘gliders’ (zweefvliegtuigen-red.) hebben diepe indruk gemaakt op Jan. “Ze vlogen laag met de manschappen erin en als ze gedropt waren, vlogen ze hoger terug. Ze kwamen niet verder dan Nijmegen en Arnhem. Af en toe bivakkeerden er Engelsen op de boerderij en als ze weg waren, keken we of ze een kniep of iets anders hadden achter gelaten in het stro”. Ter hoogte van Rukven, Loosbroek en Vorstenbosch werd er regelmatig volop geschoten op de Duitsers die aan de andere kant van het kanaal zaten, weet Jan zich te herinneren. Een andere heftige gebeurtenis uit die tijd vond hij de explosie als gevolg van een Dakota, die ter hoogte van de Laverdonk aangeschoten was. Driek van Doorn uit de Brouwersstraat was er getuige van. De parachutisten ontsnapten nog net aan de Duitsers, doordat ze ontzet werden door Amerikanen die ook in de buurt waren. Jan: “Een week na de landing van de geallieerden vond er een heftig bombardement plaats in Dinther. De Engelsen wilden de Duitsers aanvallen ter hoogte van Beugt, maar maakten een grote vergissing. Per abuis werd de kom van Dinther het doelwit en zodoende zijn er toen diverse onschuldige slachtoffers gevallen”. Er werden nu door de Duitsers andere wapens ingezet, namelijk de V-1 (onbemande straalvliegtuigen) en de V-2 (raketten). Jan zag en hoorde ze regelmatig. “Als je de motor hoorde, was er niks aan de hand, maar als het stil werd, wist je dat ze naar beneden kwamen”. Een paar maanden voor de bevrijding gebeurden er nog een paar verschrikkelijke ongelukken. Lambert vd Wielen uit de Laverdonk, een jaar jonger dan Jan, liep tussen de auto’s door die geparkeerd stonden bij de pastorie. Hij werd dodelijk aangereden door een Franse soldaat, die per ongeluk achteruit reed. In het voorjaar van 1945 werden een zoon en dochter van de familie Bloks en een dochter van de familie Verhagen gedood door een granaat, die ze gevonden hadden op een weiland. Op bezoek bij Ome Mies den Koster en tante Marie hoorde Jan van een ver familielid, die vliegenier was bij de Royal Air Force, dat Nederland gerecapituleerd was. Jan kende de betekenis van dit woord niet. Maar zijn ouders waren erbij: Nederland was bevrijd! Jan herinnert zich geen groot bevrijdingsfeest. Er was armoede, de economie zat in het slop en er was veel kapot. Geleidelijk aan ging alles zijn gangetje weer. Jan moest wennen aan de stilte toen de oorlog afgelopen was. Er waren geen vliegtuigen meer en weinig verkeer. Dat is wat Jan van die dagen boven alles is bijgebleven. kind in de oorlog
www.hadeejer.nlRkJQdWJsaXNoZXIy MjU2Mzc=